Çocuklarda Gelişim Problemleri

Çocuklarda Gelişim Problemleri

Çocuğumda bir gelişim problemi olması ihtimali nedir?

Pek yüksek değil. Hemen hemen bütün ebeveynler çocuklarının gelişiminden zaman zaman şüphe etseler de, çoğunun endişeleri yersizdir. Amerikan İstatistik Bürosu'nun 1994 yılı Ulusal Sağlık Görüşmeleri Anketlerinin son verilerine göre 5 yaşın altında sadece yüzde 3.4 oranda çocuğun gelişim geriliği bulunmaktadır. 6 yaşın altındaki çocuklar ancak fiziksel, zihinsel veya bilişsel olarak önemli derecede geri kalmışlarsa gelişimsel olarak geri kalmış olarak adlandırılır. Bunlar çiğneme, yeme, tuvaleti kullanma, dili anlama, ifade etme, talimatlara uyma, gayret ve enerji isteyen aktivitelere katılma, veya etrafta hareket etme ile ilgili problemlerdir. Sadece işitme, görme veya konuşma sakatlığı olan 5 yaşın altındaki çocuklar geri kalmış olarak düşünülmezler.

Eğer çocuğumda bir gerilik varsa, bunun sebebi ne olabilir? Bu problemin fiziksel veya bilişsel olmasına bağlıdır. Fiziksel bir gerilik, spina bifista (omurganın arka kısmında doğuştan olan açıklık) veya otizm gibi daha büyük bir özrün belirtisi olabileceği gibi çocuğunuzun yaşıtlarını yakalamak için sadece bir kaç hafta veya aya ihtiyacı olduğu anlamına gelebilir. Bazı çocukların diğer bütün becerileri normal bir şekilde veya olması gerekenin ilerisinde gelişme gösterirken, yürümek gibi belirli alanlarda geri kalmaları söz konusu olabilir. Eğer çocuğunuzun böyle bir durumu varsa, bu sadece onun konuşma veya anlama gibi becerilere çok fazla yoğunlaştığı ve yürümeyi şu anda geri plana ittiği ancak hazır olduğunda bu konuda tekrar çalışacağı anlamına gelebilir.

Dil ve diğer bilişsel geriliklerin küçük yaşta saptanması zor olabilir, fakat ileride uzun dönemli başka problemlere yol açmaması için bunları erken yakalamak iyidir.

Bazı çocuklar dili almalarıyla ilgili - kelime ve cümlelerin anlamlarını anlamak- problemler yaşarlar, bazıları anlatım diliyle ilgili fikirlerini kelime ve cümlelere dökerken- bocalarlar. Bu problemlerin kaynağı, işitme problemi, merkezi sinir sistemi veya beyinle ilgili, gırtlak, boğaz, burun, veya ağız ile ilgili bir problem olabilir.

Dil gelişiminin zaman tablosu averajı geniştir ve çocuklarınızın bu yolda bazı engellerle karşılaşması çok normaldir. Örneğin, okul öncesi çağdaki çocuğunuz bir cümlenin ortasında, ne söyleyeceğini düşünürken dikkatinizi kaybetmemek için, bir kelimeyi bir kaç kez tekrar edebilir. Bunun kekemelik ile alakası yoktur. Birinci sınıfa geldiğinde net bir şekilde konuşabiliyorsa çocuğunuz doğru yolda demektir.
Çocuğunuz prematüre doğduysa, kendi yaşındaki çocuklarla aynı gelişim evrelerine ulaşmasının bazen biraz zaman alabileceğini de göz önünde bulundurun. Pek çok doktor zamanından önce doğan bir çocuğun gelişimini, doğması gerektiği zamandan itibaren alarak becerilerini değerlendirir.

Ne tür erken uyarı sinyallerini takip etmeliyim?

Fiziksel ve zihinsel gelişimle ilgili normal zamanlamaları öğrenin ve içgüdülerinize kulak verin. Çocuğunuzu en iyi siz bilirsiniz, dolayısıyla olası veya mevcut problemleri en erken siz tespit edebilirsiniz.

İzlenimlerinizi not almak faydalı olabilir. Çocuğunuzun yürümesi veya konuşması ile ilgili sizi rahatsız eden bir şey var mı? Daha önce aştığı bir engele ulaşmakta bir adım geri mi attı? Fiziksel gerilik veya dil ve iletişimde gerilik belirtileri ile ilgili özel bir şeylere rastladınız mı?

Hala endişeleniyorsam ne yapmalıyım?

Endişelerinizi tartışmak için çocuk doktorunuzu arayın ve bir randevu ayarlayın. Eğer bir şeylerde problem olduğunu düşünüyorsanız, çocuğunuzun bunu atlatacağını düşünmeyin. Endişelerinizden kurtulamıyorsanız bir uzmanla konuşun.

Ne gözlemlediğinizi dikkatlice aktarın ve doktorun ne diyeceğini dinleyin. Doktorunuz korkularınızı çabucak yatıştırabileceği gibi sizi bir değerlendirme yapmak veya gelişimsel tespitlerde bulunmak için çağırabilir. Hatta gelişimsel konularda uzmanlaşmış bir çocuk doktoruna yönlendirebilir. Yönlendirmese bile siz birisine danışmak isteyebilirsiniz. İkinci bir düşünceyi duymak her zaman iyidir. Eğer çocuğunuzun dil ve iletişimle ilgili bir geriliği varsa, detaylı bilgi ve öneri almak için doğrudan konuşma terapistine başvurabilirsiniz.

Görme ve işitme problemlerini uzman olmadığınız sürece tespit etmenin ne kadar zor olduğunu unutmamalısınız, öyle ki göz ve kulak kontrolleri her doktor ziyaretinizin bir parçası olmalı.

Gelişimsel tespit ve değerlendirmeler:

Gelişim değerlendirmesi nedir? Çocuğunuzun gelişiminin-fiziksel, dil, zihinsel, sosyal, ve duygusal açılardan çocuk gelişim uzmanı, veya içlerinde pediatrist, dil uzmanı, audioloji uzmanı, meslek hastalıkları uzmanı, çocuk psikologu, ve çocuk psikiyatris-ti ve diğer uzmanların bulunabildiği uzman bir ekip tarafından planlı bir şekilde değerlendirilmesidir.

Çocuğunuzun yaşına ve şüphelenilen problem veya geriliğine göre özel bir değerlendirme yapılmaktadır. Genel olarak, çocuğunuzun büyümesi, fiziksel hareketleri, davranışları, oyunları, ve diğer aile bireyleri ile ve çevresiyle ilişkileri hakkında detaylı soruları yanıtlamanız gerekmektedir. Çocuğunuz ise oyun oynarken gözlemlenecek, güçlü ve zayıf olduğu alanları tespit etmek için belli işleri yapması istenen bir seri standart testlere tabi tutulacak, gerekirse de fiziksel olarak incelemeden geçmesi, duyma ve göz muayanesi yapılması için uzman doktorlara yönlendirilecektir.

Birisi çocuğunuzun bir değerlendirmeden geçmesini önerdiğinde, endişelenebilir, korkabilir, hatta suçlu hissedebilirsiniz. Hiç bir ebeveyn çocuğunun bir problemi olduğunu duymaktan hoşlanmaz. Endişelenmek normaldir, fakat bu keşfin sadece çocuğunuzu değerlendirmek için yapıldığını unutmayın. Bu kendi içinde veya kendiliğinden (oraya doğru götürse de) bir teşhis, veya birşeylerin çok kötü olduğunu gösteren bir işaret değildir.
Pek çok durumda, değerlendirme çocuğun kesinlikle normal olduğunu ve sonrasında bir tedaviye ihtiyacı olmadığını ortaya koyar. Doktor çocuğunuzla nasıl ilgilenmeniz gerektiği konusunda size önerilerde bulunabilir. Bu proses konusunda açık fikirli olun ki hem siz hem de çocuğunuz faydalanabilsin.

Çocuğumun böyle bir şeye ihtiyacı olduğunu nasıl bilebilirim?

Bebeğinizin gelişimini çocuk doktorunuz genel kontrollerde takip edecektir. Eğer çocuğunuzun yaşıtlarına kıyasla herhangi bir alanda önemli bir eksikliği olduğunu fark ettiyse, sizi bir değerlendirme için gelişim uzmanına yönlendirebilir.

Bir ebeveyn olarak, siz de bir değerlendirmenin arkasındaki itici güç olabilirsiniz. Aslında, anne babalar çocuklarını en iyi bilen kendileri olduğu için, gelişimsel gerilikleri de ilk fark edenler onlardır. Doktor düzenli vizitelerde çocuğunuzla sadece bir kaç dakika geçirir, o yüzden incelikleri olan problemleri kolayca gözden kaçırabilir. Eğer belli bir konuda endişeliyseniz, mesela çocuğunuzun konuşması veya objeleri tutması ile ilgili olabilir, ve doktorunuz hiç bunlardan bahsetmiyorsa, bunu gündeme getirin ve sizi bir uzmana yönlendirmesini isteyin.

Çocuğunuz bir yuvaya gidiyorsa, oradaki çocuk gelişimi eğitimi almış çalışanlar, öğretmeni veya çocuğunuzu değerlendirmeye götürmenizi önerebilirler.

İyi bir değerlendirmenin şartları nelerdir?

Her değerlendirme farklıdır çünkü her aile ve her çocuk farklıdır. İyi değerlendirmelerin ortak özellikleri kısaca aşağıdaki gibidir:

* Ebeveynler ve uzmanlar beraber çalışmalıdır. Çocuğunuzun davranışları konusunda uzman sizsiniz ve çocuğunuzun değerlendirilme prosesinde anahtar rolü oynamalısınız. Sizin bilgi ve düşünceleriniz çocuğunuzun gerçekten nasıl olduğunu tespit etmekte çok önemlidir.

* Değerlendirme bir takım tarafından yürütülmelidir. Çocuğunuzun becerilerinin tam bir resmini çekebilmek için bu takımda pediatrist, audioloji uzmanı, çocuk psikologu, çocuk psikiyatrisi ve diğer uzmanlar bulunabilir. Takım üyelerinin tamamı çocuk gelişimi konusunda bilgili olmalıdır.

* Çocuğunuz bir kaç değişik ortam da farklı kişiler tarafından gözlemlen-melidir. Davranış karmaşıktır. Çocuğunuzun nasıl oynadığı, öğrendiği, mantık yürüttüğü, hareket ettiği, ilişkide bulunduğuna, vb. dair tam fotoğrafını çekmek için farklı çevrelerde değerlendirilmesi gereklidir. Mesela sizinle beraberken farklı, yuvada farklı veya kardeşleriyle beraberken daha farklı davranışlar sergileyebilir. İyi bir değerlendirme ekibi bütün bunları göz önünde bulunduracaktır. Bu prosesler çocuğunuzun güçlü ve zayıf yönlerini tanımlayacaktır. Çocuk gelişimi çok karmaşıktır ve iyi bir değerlendirme çocuğun sadece sorunu olan bir kaç konu değil, bir çok değişik alanda nasıl hareket ettiğini de dikkate almalıdır.

* Çocuğunuz testler sırasında sizden ayrılmaya zorlanmamalıdır. Bir bebek ya da küçük çocuğun, anne ve babasından ayrı tutulmasından dolayı endişe duyduğunda iyi performans göstermesini bekleyemezsiniz.

* Değerlendirmede size yardım edildiğini hissetmelisiniz. Kurallara uygun yapılan bir değerlendirme, çocuğunuzun erken bir tedavi veya müdahaleye ihtiyacı olup olmadığının tespitinde genellikle ilk aşamadır. Eğer testler iyi yapılırsa, pek çok anne ve baba bunun çok faydalı olduğunu söyler. Prosesler süresince çocuğunuzu daha iyi tanıdığınızı, çocuğunuzla nasıl ilişkide bulunacağınıza dair yeni fikirler geliştirdiğinizi ve gelişimle ilgili pek çok sorunuza cevaplar bulduğunuzu hissetmelisiniz. Hatta bir çeşit rahatlama duymalısınız. Olası bir gelişim problemiyle karşı karşıya olmak moral bozucu olabilir, ama yardım elinin hazır olduğunu bilmek size umut verecektir.